ΜΑΓΙΚΕΣ ΤΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ

Η μαγεία και οι τελετουργίες προκάλεσαν την προσοχή των επιστημών που ασχολούνται με την έμφυλη έρευνα γιατί –και προϊόντος του χρόνου και της έρευνας-είναι εκφράσεις γυναικείας πνευματικότητας και έκφραση προσωπικών ιδεών και παραγωγής γνώσης και λόγου σε κοινωνίες, στις οποίες οι ίδιες ήταν αποκλεισμένες από οποιαδήποτε πρόσβαση στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Οι μαγικές τελετουργίες εντάσσονταν κάθε φορά σε συγκεκριμένο πολιτιστικό πλαίσιο. Αναπαράγονταν και διδάσκονταν στο εσωτερικό του φύλου και των θηλυκών γενεών και αυτό τις προσδίδει μια δημόσια κοινωνική πτυχή(Γκασούκα,2007). Ίδιο χαρακτηριστικό των γυναικείων μαγικών τελετουργικών είναι η μυστικότητα, η συντήρηση των γνώσεων μεταξύ εκείνων που γνώριζαν. Η Γνώση -και με βάση τα δεδομένα της εποχής της Γνώσης που οι ίδιοι διανύουμε- είναι Δύναμη και η Δύναμη φέρνει εξουσία φανερή ή αθέατη. Το ίδιο και για τις γυναίκες που παρήγαγαν ένα είδος θηλυκής γνώσης , που ήταν πολύτιμη για τις κατόχους της και κυρίως ήταν μακριά και πέρα από κάθε ανδρικό έλεγχο(Γκασούκα,2007). Η μαγεία αποτελούσε το καταφύγιο εκείνης της σιωπηλής πλειοψηφίας, που δεν είχε πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα. Δεν είναι τυχαίο, που στα μεγάλα έργα της αρχαίας ελληνικής ποίησης, στον Όμηρο και στους τραγικούς, δεν απαντώνται μάγοι αλλά μάγισσες, η Κίρκη, η Καλυψώ, η Μήδεια. Αποκλεισμένες ακόμη και από την επίσημη θρησκεία, αφού στην αρχαία ελληνική πόλη οι θρησκευτικές τελετές ήταν κοινωνικές εκδηλώσεις, τελούμενες σχεδόν αποκλειστικά από άνδρες, οι γυναίκες κατέφευγαν στη μαγεία, ο κόσμος της οποίας ήταν η κοινωνία αντεστραμμένη, αφού στον κόσμο αυτό κυβερνούσαν οι γυναίκες, αυτές ακριβώς που δεν διέθεταν πολιτικά δικαιώματα στην κοινωνία της πόλης (Α. Μπερνάρ, Έλληνες μάγοι). Η κατοχή της Γνώσης διαφοροποιούσε τις συγκεκριμένες γυναίκες από τις άλλες τις κοινότητας –στις οποίες η στάση τους ήταν και λίγο ειρωνική –και γίνεται πολιτιστικό κεφάλαιο και εξουσία. Επειδή η Γνώση ισοδυναμεί με δύναμη είναι λογικό να μένει κρυφή –αν και κάποιες φορές και κάποιοι άνδρες έπαιρναν μέρος στις τελετουργίες. Είναι επίσης λογικό για τους μη Γνώστες να τη φοβούνται, γιατί δεν την ξέρουν και δεν μπορούν να τη χειριστούν. Γι αυτό συνήθως την καταδιώκουν. Στις γυναικείες μαγικές τελετουργίες το σώμα λειτουργεί ως κοινωνικός χώρος επί του οποίου συντελούνται σημαντικές διαδικασίες διάβασης και επικοινωνιακές πρακτικές των «έσω» και των «έξω»(Γκασούύκα,2007). Σύμφωνα με λαϊκές πεποιθήσεις το θηλυκό σώμα είναι επιβλαβές λόγω των «ρυπάνσεων». Υπήρχαν μαγικά τελετουργικά που αφορούν στον εξορκισμό του επικίνδυνου θηλυκού σώματος. Το ενδιαφέρον είναι πως συχνά αυτές ακριβώς οι λαϊκές πεποιθήσεις –που θεωρούν το θηλυκό σώμα ως επικίνδυνο και ρυπογόνο, κατασκευάζοντας έτσι τη θηλυκή ταυτότητα στο πλαίσιο της κοινότητας– ζητούν από τη σεξουαλική θηλυκή δύναμη να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να προστατευθούν τα κοπάδια και τα παιδιά ή να αντιμετωπισθούν τα καταστρεπτικά αποτελέσματα του φθόνου(Γκασούκα,2007). Οι γυναίκες, σύμφωνα πάντα με τις λαϊκές δοξασίες- λόγω του σώματός τους ήταν ιδιαίτερα επιρρεπείς στο κακό (να θυμηθούμε τις μάγισσες στο Μεσαίωνα και την Ιερά Εξέταση). Το σώμα ήταν αυτό που τις έκανε «αδύναμες» και –λόγω της φύσης τους και της σωματικής τους κατασκευής- θεωρήθηκαν το αδύναμο φύλο και αυτό που χρειαζόταν προσοχή και καθοδήγηση. Το γεγονός αυτό έδωσε την αφορμή στο αντρικό φύλο να καθυποτάξει τις γυναίκες γεμίζοντάς τες ενοχές και κάνοντας τις γυναίκες να αισθάνονται αμαρτωλές και γεμάτες τύψεις και ό,τι κακό συνέβαινε. Οι ίδιες εδώ και αιώνες δεν συμφιλιώθηκαν με το σώμα τους –γεγονός που επεσήμαναν πολλές φεμινιστικές οργανώσεις στο παρελθόν. Ακόμη και σήμερα θρησκευτικές δοξασίες –όπως το γεγονός ότι η γυναίκα δεν εισέρχεται στο ιερό της εκκλησίας ή όπου υπάρχουν μέρη όπου δεν επιτρέπεται είσοδος των γυναικών (π.χ. Άγιο Όρος) κάνουν το γυναικείο φύλο να θεωρείται ανεπιθύμητο σε πολλές –κυρίως θρησκευτικές- εκδηλώσεις. Το σώμα στην πορεία της ιστορίας δεν είναι απλά ένα φυσικό όργανο, αλλά και ένας χώρος παραγωγής και εξέλιξης κοινωνικότητας, που συντελείται μέσω της τελετουργικής δράσης και πρακτικής.(Γκασούκα,2007). Η τελετουργία αποτελεί «πολιτιστική ομιλία» μέσα από τις χειρονομίες , εκφράσεις , κινήσεις. Είναι ένα είδος θεατρικής πράξης στην οποία αποτυπώνονται εκφάνσεις της καθημερινότητας και συναισθήματα. Είναι αυτή που εκφράζει το ιδιωτικό και το δημόσιο, το καλό και το κακό, το αρνητικό και το θετικό. Είναι επίσης επικοινωνιακό γεγονός στο πλαίσιο του λαϊκού πολιτισμού. Γυναίκες όλων των ηλικιών και κοινωνικών περιβαλλόντων συναντώνται στο πλαίσιο μιας γιορτής της Γνώσης, ενός μυστικού «φεστιβάλ» κινήσεων και χορού , όπου εκφράζεται το πολιτιστικό και πολιτισμικό υπόβαθρο εποχής. Σίγουρα υπάρχουν πολλά που δεν ξέρουμε. Ξέρουμε όμως ότι πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω τι θέλησαν οι γυναίκες στο πέρασμα του χρόνου να μας μεταφέρουν, ποιες ήταν οι προθέσεις τους, τι πολιτιστική κληρονομιά τελικά μας άφησαν.

 

Βιβλιογραφία:

Γκασούκα Μαρία, Τελετουργίες και Φύλο , Ρέθυμνο,2007

Α. Μπερνάρ, Έλληνες μάγοι